Mijn moeder was een natuurtalent als actrice bij de nieuwe Amsterdamse Komedie in het Centraal Theater op het Rembrandtplein in Amsterdam. Van haar erfde ik de creativiteit in hoe jij jezelf kunt presenteren. Ze leerde mij telefoneren. Mijn moeder speelde de glansrol van haar leven in “Gieren op het veilig nest” en “de Goudschat ” van Robertis’s Jeugdtoneel Tom Poes en Ollie B. Bommel van Marten Toonder. Ik ben 9 jaar oud en ontdek hoe ik op de basisschool (toen nog lagere school) in een toneelstuk mijn stem vrij tot aan de achterste rij in de zaal kan laten klinken.
Daar is lef voor nodig maar mijn moeder moedigt mij aan: “Je kunt het!”. Dus durf ik luid te spreken op dat toneel en met succes.
Er waren nog geen microfoons. Maar ik leerde dat ik gewoon verstaanbaar was voor het publiek als ik voor mijn eigen gevoel heel erg overdreven riep. Zo zou ik in een huiskamer nooit durven ‘roepen’. Wat maakte dat het acceptabel klinkt voor de mensen in de zaal die minimaal 2 meter van mij af zitten tot aan 30 meter op de achterste rij, is, dat ik mijn hele stem gebruik. Niet een klein stukje hoog boven in de resonans in mijn hoofd. Niet het middelste gedeelte rond mijn strottenhoofd en borstbeen. Niet het geluid dat ik laag vanuit mijn ribbenkast en buik laat klinken. Nee, ik was gewoon goed te verstaan omdat ik deze drie delen van mijn stem tegelijk gebruikte door de natuurlijke beweging van de ademhaling. Die had ik toen nog vanzelf, als kind van een moeder die actrice was.
Later, toen ik in de puberteit kwam, had ik spraaklessen nodig om hetzelfde gevoel te bereiken. Op die leeftijd, vanaf 9 jaar ging ik heel erg nadenken bij wat ik voelde en durfde ik niks meer als ik niet wist hoe en waarom en wat ik moest doen om een goede stem te hebben. Ik had een zangopleiding aan het Sweelinck Conservatorium Amsterdam nodig en moest een Songfestival winnen om het zelfvertrouwen te krijgen en te snappen hoe een stem in een grote zaal werkt.
Heb jij wel als vanzelf je woordje leren doen toen je als volwassene je eigen bedrijf begon?
Fabel #1: Je kunt niets doen aan verlammende podiumangst
Je kunt van verlammende podiumangst nuttige, gezonde plankenkoorts maken door de natuurlijke beweging van de ademhaling te leren en te begrijpen en te oefenen. Je hebt een gezonde spanning nodig om scherp te zijn, te weten wat je gaat zeggen en interactie te kunnen hebben met het publiek omdat je kunt improviseren. Je kunt een opmerking ‘parkeren’ en daar later op terugkomen. Want als je kunt schakelen, onthoud je wat er is gevraagd of gezegd over een onderwerp waarvan jij weet dat het later in je verhaal ter sprake komt. Dan haak je er op aan, praat het uit en je publiek is tevreden met het antwoord en jij bent daar dan op jouw beurt heel blij mee.
Fabel #2: Je kunt niet denken en praten tegelijk
Inderdaad. Dat kan niet. Het lijkt op wat vaak gezegd wordt, dat je twee dingen tegelijk kunt doen. De waarheid is, dat je twee dingen als in een fractie van een moment ná elkaar doet. Je denkt écht eerst aan het ene en daarna aan het tweede wat je gaat doen. Maar zo snel dat het lijkt alsof de twee bewegingen tegelijkertijd gebeuren. Het geheim om goed te spreken is, dat je twee woorden vooruit denkt.
Fabel #3: Je stembanden kunnen alleen spreken of zingen, niet beide
Nou ja, dat is echt de grootste flauwekul die je in je hoofd kunt halen. Ten eerste is een stem veel meer dan 2 stembanden alleen en ten tweede klinkt praten soms als zingen en zingen soms als praten. Mag ik je een voorbeeld geven van wie dat zo doen? De paus spreekt met een ‘gedragen stem die verschillende toonhoogten heeft zoals zingen’ over het Sint Pietersplein en Angela Gossow kan grunten en growlen als een leeuwin in de heavy metal band ‘Arch Enemy’. Maar Angela Gossow kan ook sopraan aria’s zingen uit opera’s. Al weet ik dat ze dat uitsluitend op zangles doet omdat ze 13 jaar lang tourde met de band en daar een levensvatbaar bedrijf van maakte. Dan zijn er ook de rappers die op verschillende toonhoogten in ritmes in de muziek rappen. Misschien kun je je nu voorstellen dat je die geluiden groter kunt maken zodat ze meer naar het zingen gaan klinken of juist meer naar het spreken gaan klinken.
Fabel #3: Als je eenmaal hees bent kun je dat nooit meer veranderen
Een stem die hees klinkt doet dat door verschillende oorzaken. Het kan een ongezonde levensstijl zijn van te weinig slapen, roken en teveel en te luid praten. Of de ademhaling is oppervlakkig waardoor er slechts een klein stukje van de stem gebruikt wordt. In alle gevallen sluiten de stembanden niet helemaal. Het kan ook heel charmant zijn als het aangeboren is dat twee stembanden niet sluiten. Maar dan is het geen belasting. Een man die zo sprak is Charles Aznavour.
Fabel #4: Als je de RRRR niet kunt zeggen lukt het je nooit met een beroemde oefening zoals kedentebedoot of een oefening die daar op lijkt
De RRRR leer je met een oefening waarmee je de punt van de tong spant en die spanning volhoudt bij de volgende letters. Dat doe je niet met de k of de d of dde b off de t van kedentebedoot. Je hebt er 2 heel andere woorden voor nodig om het te leren maar het kan dus wel.
Fabel #5: Je kunt niet begrepen worden als je praat bij lawaai
Met een goede, langzame, duidelijke articulatie kunnen mensen liplezen wat je zegt. Zo lezen dove mensen de woorden en zinnen. Met de juiste lichaamstaal onderstreep je emoties. Kijken is voldoende. Jouw kleding onderstreept het onderwerp. Je humeur verraadt heel veel over wat je bedoelt. De situatie waar je je in bevindt ook. Zo is de stomme film ooit begonnen.
Fabel #6: Je kunt in een split-second je spreekstem veranderen
In 2 seconden hoger of lager praten kan. Onmiddellijk sneller of langzamer spreken kan ook. Luider of zachter kan zeker. Het tempo verhogen of vertragen is niet moeilijk. Maar dat allemaal met jouw eigen, authentieke geloofwaardige klankkleur… dat kan niet in 2 seconden. Ja, het kan overtuigend zijn wanneer je zo’n succesje boekt omdat je ontdekt hoeveel macht je over je eigen stem hebt en hoeveel controle je over het spreken kunt krijgen. Maar dan is stemverbetering toch echt een langdurig proces dat consistente oefening en tijd vergt. Is datt een probleem als je er plezier in hebt? Ik denk van niet.
Fabel #7: Als ik Algemeen Beschaafd Nederlands spreek, hoor je niet aan mij dat ik een Amsterdammer ben.
Een dialect of een accent is meer dan een tongval alleen. Het is woordkeus en melodie. Als je dat niet aanpakt val je alsnog door de mand. En dan is het de vraag: waarom zou jij jezelf geweld aandoen door je stem te willen veranderen? Je kunt je aanpassen door jargon en slang weg te laten. Geen zegswijzen, spreekwoorden en metaforen te gebruiken die bij jouw cultuur en leefomgeving passen. En die mensen uit andere streken niet begrijpen. Je wordt emotieloos en kil als je jezelf gaat veranderen. Kijk en luister goed naar nieuwslezers. Zij sturen de melodie van hun stem, het ritme, tempo en dynamiek op een eensoortige wijze. Ze houden de spieren van hun gezicht neutraal en bewegen duidelijk en helder. Verder blijven zij echt wie ze zijn.
Samengevat:
Fabel #1) Verlammende podiumangst is killing
Fabel #2) Je kunt niet denken en praten
Fabel #3) Stembanden kunnen alleen spreken of zingen
Fabel #4) Als je de R niet kunt zeggen leer je het nooit
Fabel #5) Je kunt niet praten bij lawaai
Fabel #6) Je kunt je spreekstem in 2 seconden veranderen
Fabel #7) Je hoort niet dat ik Amsterdams ben
Wat is jouw grootste uitdaging deze zomer? En hoe zou je hiermee geholpen willen worden?
Wat helpt je wel?
KEN de mogelijkheden van je stem. Als je die kent en WEET, dan kun je actie ondernemen (Ondernemen!!!… snap je…???)
Ik help je om in actie te komen.
Want nu is het jouw beurt
Kom gedurende vijf minuten met zoveel mogelijk ideeën. Noem een fabel over je spreekstem… Wat moeten we als sprekers niet geloven om met succes gehoord en gezien te worden?
En wil je alsjeblieft dit blog hier op LinkedIn delen met jouw relaties? Dat waardeer ik enorm en alvast enorm bedankt! En omdat ik je daarvoor graag iets wil geven, bied ik je deze (gratis) Masterclass voor sprekers aan, aanstaande donderdag 18 juli om 10:00 uur.
Ik hoop je gauw te ontmoeten, EN voeg me gerust toe aan jouw netwerk 🙂
Dank je wel voor het lezen en ik kijk uit naar jullie reacties!
Doe er iets mee, Iedere minuut, iedere tel telt!
Zangerige groet,
Saskia Paërl-Marz